Gazy cz. 5

Napełnił rtęcią zamkniętą u dołu rurkę szklaną (wysokość około 1 metra) i, zasłoniwszy otwarty koniec palcem, odwrócił ją dnem do góry. Następnie zasłonięty koniec zanurzył w naczyniu z rtęcią i, ostrożnie odjąwszy palec, zatrzymał rurkę w położeniu pionowym. Poziom rtęci obniżył się w rurze natychmiast i po kilku wahaniach zatrzymał się na wysokości około 76 cm., licząc od poziomu rtęci w naczyniu.

Wysokość słupa rtęci nie zależy przy tym ani od pola przekroju rurki, inaczej, rurka może być węższą lub szerszą, a słup rtęci zachowa poprzednią wysokość. Nie wpływa też na wysokość słupa pochylenie rurki.

W ten sposób Torricelli wynalazł najprostszą postać przyrządu, zwanego barometrem i służącego do mierzenia ciśnienia powietrza, czyli ciśnienia atmosferycznego.

Wkrótce potem uczony Francuz Pascal (spotkaliśmy jego nazwisko w nauce o cieczach) wykonał inne doświadczenie, które potwierdziło słuszność rozumowania Torricellego.

Jeżeli, sądził Pascal, ciśnienie powietrza jest istotną przyczyną podnoszenia się rtęci w rurce barometrycznej, to słup tej cieczy winien obniżyć się w razie, gdy udamy się z rurką do miejsca wyżej położonego; wtedy bowiem będzie ciężyła nad nami mniejsza warstwa powietrza. Obserwacje stanu barometru u podnóża i na wierzchołku pewnej góry we Francji wykazały obniżenie około ośmiu centymetrów słupka rtęci.

Doświadczenia te zapoczątkowały też bardzo doniosłe zastosowanie barometru do mierzenia wysokości.