Balony i areoplany

Z zasady Archimedesa w stosunku do gazów wynika dalej, że w wypadku, gdy ciężar wypchniętego gazu równy jest ciężarowi ciała w nim zanurzonego, inaczej, gdy gęstość ciała równa jest gęstości gazu, wtedy pozostaje ono w nim jakby zawieszone, nie unosząc się, ani opadając.

Gdy ciało waży mniej, niż równa objętość gazu, wówczas podnosi się ono w nim do góry, podobnie jak to czyni korek, zanurzony w wodzie; na tej zasadzie polegają działają balony.

Balony składają się z powłoki jedwabnej, nasyconej gumą i wypełnionej wewnątrz wodorem (niekiedy gazem świetlnym). Jakkolwiek wodór jest najlżejszym z gazów, to jednak jako palny grozi balonom katastrofą pożaru. Ostatnio stosuje się do napełniania balonów gaz o nazwie hel; towarzyszy on gazom ziemnym na terenach naftowych. Hel jest wprawdzie cięższy od wodoru, ma jednak tę wybitną zaletę, że jest niepalny.

Początkowo balony kierowały się tylko razem z wiatrem, to też starano się uczynić je sterowalnymi, czyli sterowcami, tz. aby szły w tę stronę, w którą pragną się udać jadący w nich. Zadanie to rozwiązano, stosując tz. śruby i stery. Śruby, wprawiane motorami w szybki ruch obrotowy, udzielają balonowi ruchu naprzód, gdy odpowiednie stery pozwalają zmieniać kierunek ruchu.

Aeroplany

Nie mogę zakończyć wpisu o żegludze powietrznej nie powiedziawszy choć paru słów o aeroplanach, zwanych też płatowcami albo szybowcami; są one oparte o zupełnie inną zasadę, aniżeli balony sterowe.

Balon sterowy wznosi się, gdyż jest lżejszy od powietrza; płatowiec zaś jest cięższy od powietrza, mimo to wznieść się też może ku górze w spokojnym powietrzu, pod warunkiem jednak, że odpowiednia siła pociągnie go dostatecznie szybko w kierunku poziomym, podobnie jak to się dzieje u zwykłego latawca – zabawki.

To przesuwanie płatowca odbywa się przy pomocy śmigła, tj. śruby pociągowej, wprawianej w bardzo szybki ruch obrotowy przez silnik benzynowy, który jest zamknięty w przedniej części płatowca. Płatowiec, mknący początkowo po ziemi, dzięki oporowi jaki napotykają jego skrzydła, tj. pochyła powierzchnia nośna (jedna u jednopłatowców, dwie u dwupłatowców) zawisa w pewnej chwili w powietrzu, a następnie, w miarę wzmagania się rozpędu, wznosi się ku górze.